Geopark Przedgórze Sudeckie

 

Punkt 3. PLAC PIASTÓW ŚLĄSKICH (ZABUDOWA I MAŁA ARCHITEKTURA)
Plac Piastów Śląskich to serce Piławy Górnej. Jako centralna część osiedla Braci Morawskich powstał na terenie opuszczonym po epidemii dżumy z 1653 roku. Stanowi on najcenniejszy zespół zabudowy w mieście, uzupełniony narożnymi budynkami usytuowanymi przy ul. Piastowskiej. Stoją przy nim okazałe 2-3 kondygnacyjne budynki stanowiące dawne siedziby Braci Morawskich i ich instytucji, a obecnie są to budynki mieszkalne. Przy ich wznoszeniu wykorzystywano lokalny kamień, który miejscami uwidacznia się spod tynków. Detale architektoniczne, schody wykonywano ze sprowadzanych piaskowców i marmurów. W zabudowie placu wyróżnić można:

nr 1-3 - Kilkuskrzydłowy budynek wzniesiony w 1791 r. jako szkoła i internat dla dziewcząt
nr 4 - Dom Braci - wzniesiony w 1746 r. dla nieżonatych mężczyzn. Mógł pomieścić 170 członków lokalnej wspólnoty i 300 przyjezdnych. To tu wybuchł pożar, który w 1792 r. zniszczył osiedle. W budynku mieściły się warsztaty rzemieślnicze. Były tu m.in. ślusarnia, stolarnia, piekarnia, tkalnia, zakład szewski, krawiecki, rymarski i szklarski. Oczywiście nie zabrakło również piwiarni. Przez pewien czas mieściła się tu również szkoła dla chłopców Przebudowany w XIX w. Do dziś zachowały się jedynie dwa skrzydła z całego kompleksu.
nr 5, 5a i 5b - dawny Dom Sióstr - wzniesiono go w latach 1743-50. Po pożarze w 1792 r. odbudowano go w formie czteroskrzydłowej budowli z arkadowymi podcieniami, dziedzińcem i ogrodem. Mieściły się tu szkoła dla dziewcząt, sklep, pralnia i piekarnia. Przebudowany w XIX i XX w. Na ścianie budynku wmurowana jest tablica upamiętniająca założenie wspólnoty i osiedla Braci Morawskich.
nr 7 - dawna siedziba gminy Braci Morawskich - z ok. połowy XVIII w., odbudowany po roku 1792 i przebudowany w XIX w.
nr 8 - Budynek powstały w 1880 r., po I wojnie światowej mieścił się tu lazaret dla żołnierzy wracających z frontu.
nr 9 - dawny Dom Wdów - powstał w połowie XVIII w., ale został zniszczony przez pożar w 1792 r. Odbudowano go jako trójskrzydłowy kompleks zabudowań z dziedzińcem i ogrodem. Do dziś zachowało się jedynie frontowe skrzydło. Przebudowany w 1 ćw. XX w. Dostrzec na nim można rozmaite detale architektoniczne, wykonane z lokalnego gnejsu i migmatytu, a także piaskowca.

Plac obfituje w godne uwagi, nowe obiekty małej architektury znajdujące się na skwerze w centrum placu. Na północnym skraju placu od ul. Piastowskiej znajduje się fontanna, do budowy której wykorzystano, m.in. lokalny granodioryt (sjenit). W środkowej części placu znajduje się pomnik ku czci bohaterów walk o wolność Ojczyzny postawiony w 2005 roku z inicjatywy Związku Sybiraków i Związku Kombatantów, wykonany z różnorodnych granitów, przy którym warto się zatrzymać na chwilę, aby zapoznać się z treściami inskrypcji. W południowej części stoi 9. metrowy krzyż wykonany z dolnośląskiego granitu i gnejsu jako wotum na Jubileusz Chrześcijaństwa. Autorką projektu jest mgr inż. Jadwiga Olesińska. Poświęcenie Krzyża Jubileuszowego odbyło się 14 września 2000 roku w święto Podwyższenia Krzyża.

 

Wyróżniająca się kamienica położona po lewej stronie pl. Piastów Śląskich (nr 8) - uwagę zwracają barwne zdobienia okiennic oraz marmurowe schody.
 

Tablica pamiątkowa na budynku nr 5, wykana z monzodiorytu z Przedborowej

Schody z czerwonego piaskowca w domu pod nr 9
 

Pomnik ku czci bohaterów walk o wolność Ojczyzny

Po zwiedzeniu placu Piastów Śląskich kierujemy się ulicą Piastowską w kierunku zachodnim.