Geopark Przedgórze Sudeckie

 

Punkt 9. KOŚCIÓŁ św. MARCINA Z TOURS I KRZYŻ POKUTNY

Historia Kościoła sięga XV w., na przestrzeni dziejów był on wielokrotnie przebudowywany. Kościół, jak również pomniki dookoła niego oraz pobliski mur historyczny, prezentują całą gamę surowców kamiennych, zarówno lokalnych - gnejs i migmatyt z Piławy, granodioryt z Kośmina i polodowcowe głazy narzutowe; jak też pochodzących z innych rejonów śląska - piaskowiec dolnośląski i marmur śląski; a także importowanych - różnorodne granity. Na ścianach Kościoła zachowały się płaskorzeźby i tablice pamiątkowe w języku niemieckim, wykonane m.in. z piaskowca i marmuru. Widoczne na nich inskrypcje są w pełni czytelne.

W mur wbudowane są szare migmatyty z Piławy Górnej, których wiek ocenia się na przedział neoproterozoik-kambr, które zawierają głównie takie minerały jak kwarc, skalenie, biotyt, muskowit, granat i syllimanit; wmurowane są również różnorodne głazy narzutowe, naniesione przez lodowiec z terenu Skandynawii w plejstocenie - głównie granity. Skały te są widoczne na nieotynkowanych fragmentach murów. Schody i bruk wykonane są z szarego, porfirowatego (różnoziarnistego) granodiorytu z Kośmina wieku karbońskiego, złożonego z minerałów takich jak kwarc, skalenie, biotyt i amfibol. Granodioryt zawiera duże kryształy (fenokryształy) skaleni barwy białej i kremowej, osiągające do 2-4 cm wielkości. Bruk przed budynkiem zawiera również inne rodzaje granitów. Natomiast płaskorzeźby, tablica pamiątkowa i krzyż pokutny wykonane są z żółtego, średnioziarnistego, kwarcowego piaskowca dolnośląskiego, wieku kredowego. Inna tablica wykonana jest z szarego marmuru śląskiego, prawdopodobnie wieku dewońskiego, złożonego głównie z minerału kalcytu.

 
 

Pierwsze wzmianki o parafii w Piławie Górnej pochodzą z roku 1311 i 1335. W roku 1411 wymieniono po raz pierwszy wezwanie kościoła. Obecny kościół wybudowano w XVI wieku w stylu gotycko-renesansowym. W drugiej połowie XVI wieku silna wówczas gmina ewangelicka uzyskała zezwolenie na przejęcie kościoła św. Marcina. W 1654 roku zwrócono katolikom kościół. W1787 zanotowano pożar wieży, a w 1806 kościół był remontowany wewnątrz i na zewnątrz. Kolejnego remontu i rozbudowy dokonano w latach 1831-1837.
Po 1945 roku kościół był kościołem filialnym i podlegał parafii pw. św. Katarzyny w Piławie Dolnej. Parafia św. Marcina została erygowana na mocy dekretu z dnia 11 czerwca 1957 roku wydanego przez Biskupa Ordynariusza Wrocławskiego Bolesława Kominka Dekret wszedł w życie z dniem 20 czerwca 1957 roku. W latach 1982-1987 przeprowadzona została gruntowna rozbudowa kościoła. Zachodnia część kościoła wraz z portalem głównym została rozbudowana. Nowo dobudowana część świątyni jest dominującym elementem budowli. Pozostała część starego kościoła pełni obecnie funkcję pomieszczenia pomocniczego. Nowa część kościoła została zaprojektowana przez architekta Feliksa Kozakiewicza. Konsekracji kościoła dokonał ks. Kardynał Henryk Gulbinowicz 27 września 1987.

Na trawniku obok kościoła postawiony jest krzyż pokutny. Według legendy wystawili go skruszeni kawalerzyści, którzy w okresie prześladowań religijnych (1654 r.) zamordowali tutejszego pastora.

Warto też zwrócić uwagę na inny krzyż, upamiętniający misje, który posadowiono na dużym, czerwonym granitowym głazie narzutowym, co jest lokalną ciekawostką.

 

Po zwiedzeniu kościoła idziemy dalej ulicą Sienkiewicza. Po lewej stronie drogi, znajduje się kompleks zabudowań dawnych Piławskich Zakładów Kamienia Budowlanego KAMBUD, ważnego ośrodka Solidarności ziemi dzierżoniowskiej. W budynku pod nr 4 mieściła się dyrekcja zakładów kamieniarskich. Warto zwrócić uwagę na misterne sztukaterie pod oknami. Po minięciu kompleksu należy skręcić w lewo w ul. Lipową, którą dotrzemy do punktów, położonych poza obszarem zabudowanym. Z kolei skręcając w prawo w ulicę Wąską można pominąć dalszą część trasy i dochodząc do ul. Piastowskiej wrócić do centrum Piławy Górnej.

 

Dawny budynek dyrekcji Piławskich Zakładów Kamienia Budowlanego
 
8. Pałac Gladishof (Zamczysko)
9. Kościół św. Marcina z Tours i krzyż pokutny

10. Wiadukt kolejowy