Kwaryt daktylowy (Krzywina)

W pierwszym dniu podróży celem były wystąpienia chryzoprazów w okolicach Szklar. Minerał ten był bardzo popularny w tamtym czasie (Fryderyk II zwany Wielkim, król Prus (1712-86), rozkazał ozdobić chryzoprazem jedną z sal pałacu Sanssouci w Poczdamie, zwaną później chryzoprazową, oraz wykonać dwa, znacznej wielkości blaty do stołów). Przez wiele lat aż do połowy XIX w. złoże chryzoprazu w Szklarach było uważane za największe na świecie, podobnie jak jakość pozyskiwanego tam surowca. Zbiór chryzopraców z podróży Goethego można podziwiać dziś w muzeum w Weimarze. 27 sierpnia 1790 roku zatrzymał się w Żelowicach będąc gościem ówczesnego zarządcy Wilhelma Rutharda by zapoznać się z eksploatacją bazaltów wydobywanych w tamtejszym kamieniołomie. Następnie prawdopodobnie udał się do kopalni w Krzywinie, w której od połowy XVII do roku 1794 prowadzono intensywną eksploatację kryształu górskiego - minerału wykorzystywanego do wyrobów artystycznych. Jego zainteresowanie wzbudziła tam również skała zwana kwarytem daktylowym. W roku 1823 napisał nawet na jej temat traktak, w którym wskazywał na podobieństwo dolnośląskiego kwarcytu daktylowego do brazylijskich utworów odkrytych przez Ludwiga von Eschwege, XIX-wiecznego niemieckiego geologa i podróżnika.

Johann Wolfgang v. Goethe: Die Mandelquartz führende Gebirgsart von Krummendorf gleicht sehr dem Itacolumit des Herrn von Eschwege. In: 7. Bulletin der naturwissenschaftichen Sektion der Schlesischen Gesellschaft für vaterländische Cultur, Breslau 1823, S. 11

Do nazwiska Goethego pochodzi nazwa jednego z minerałów - goethyt. Minerał ten został po raz pierwszy opisany w 1806 roku przez mineraloga Johanna Georga Lenza z wystpień w kopalniach Hollertszug, Dermbach, Herdorf, w Nadrenii-Palatynatacie w Niemczech. Jednak znany był już w czasach prehistorycznych, gdzie wykorzystywano go jako pigment. Użyto go między innymi do wykonania malowideł w jaskini Lascaux we Francji.

Goethyt jest to tlenowodorotlenek żelaza. Minerał stanowiący ważny składnik limonitu i laterytu. Często spotykany w utworach osadowych, gdzie tworzy czasami złoża rud żelaza pochodzenia morskiego, jeziornego lub bagiennego (m.in. żelaziak brunatny, ruda bagienna, ruda jeziorna). Niekiedy powstaje pod darnią na podmokłych łąkach (ruda darniowa). W Polsce jest bardzo rozpowszechniony. Znany jest z okolic Czernej, Olkusza i Sławkowa gdzie był od dawna pozyskiwany. Goethyt stanowi niskocenną rudę żelaza.

Hans Cloos (ur. 18 listopada (według innych danych 8 listopada) 1885 w Magdeburgu, zm. 26 września 1951 w Bonn) - niemiecki geolog, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego. W 1919 został wybrany na dyrektora Instytutu Geologii i Paleontologii Uniwersytetu Wrocławskiego. Od tego roku badał Sudety i ich przedpole (blok przedsudecki), wnosząc bardzo istotny wkład do poznania budowy geologicznej tego rejonu. Szczególnie ważne odkrycia dotyczyły granitoidów sudeckich, zwłaszcza ich ciosu oraz odtworzenia historii geologicznej Sudetów. Właśnie  liczne wystąpienia skał granitoidowych na Dolnym Śląsku przyciągnęły uwagę Hansa Cloosa, który na podstawie badań i obserwacji rozwinął swoją klasyczną dzisiaj koncepcję tektoniki skał granitowych (Cloos 1920, 1921, 1922a, b, 1925). Prace Cloosa dały podstawę do zrozumienia wewnętrznej struktury intruzji granitowych. Oczywiście do dzisiaj została ona znacznie rozwinięte jednak główne idee są nadal aktualne. To właśnie strzelińska intruzja była miejscem oryginalnych badań Clossa z początku lat 20. XX w. W tamtym czasie intensywnie eksploatowano duży kamieniołom w Strzelinie, który pozwalał na prowadzenie wielkoskalowych obserwacji. W 1926 Hans Cloos przeniósł się na Uniwersytet w Bonn.

Do dziś Hans Cloos uznawany jest za twórcę geomechaniki. Z tego względu Międzynarodowe Stowarzyszenie Geologii Inżynierskiej i Środowiska (IAEG) co roku przyznaje medal jego imienia naukowcom o światowym uznaniu, którzy w znaczący sposób przyczynili się do rozwoju geologii inżynierskiej. Nagrodę jego imienia przyznaje również The Geologische Vereinigung młodym naukowcom poniżej 35 wykazującym dużą aktywność w zakresie nauk o Ziemi.

Hans Cloos zauważył, że w masywach granitoidowych zwykle mamy do czynienia z trzema kierunkami spękań, wzajemnie prostopadłymi o siebie, jest to więc układ powtarzalny i musi mieć głębsze znaczenie. Przypisał on poszczególnym spękaniom oznaczenia literowe S, Q i L stosowane do dzisiaj. Powiązał też powstawanie spękań z zastyganiem magmy i ochładzaniem granitu, a także z naciskami wywieranymi na masyw granitowy przez skały otoczenia. Granitowa magma zastyga w temperaturze 600-700°C, a skała dalej wychładzając się zmniejsza swoją objętość. Ponieważ nie zmienia się przy tym gęstość, to muszą pojawić się pęknięcia. Część z nich jest widoczna tylko w postaci śladu na powierzchni, inne otwierają się na kilka centymetrów stwarzając przestrzeń, w którą wnikają resztki magmy, zastygające później w formie żył aplitu i kwarcu. Inne powstają wskutek naprężeń wywołanych stałymi przemieszczeniami skorupy ziemskiej, a jeszcze inne są związane z odciążeniem górotworu. W głębi ziemi skały są "ściśnięte" pod ciężarem partii leżących wyżej. Przy powierzchni nacisk od góry już nie działa, więc górotwór ulega rozprężeniu. Skoro gęstość skał nie zmienia się, więc jedyną możliwą reakcją jest pękanie. Takie spękania odciążeniowe, często równoległe do powierzchni terenu, łatwo dostrzec w kamieniołomach, gdzie na płytszych poziomach eksploatacyjnych zagęszczenie widocznych spękań jest niemal zawsze większe niż na poziomach głębszych.